Exotisch tuinieren in een notendop

Het klimaat

Voordat we gaan kijken naar de exotische planten die geschikt zijn voor de Hollandse bodem, zijn er een paar zaken die je moet weten over winterhardheid. De wereld is verdeeld in vier klimaatzones (tropisch, subtropisch, gematigd en koud). Ik dacht vroeger altijd dat Nederland een koud land was, maar we hebben toch echt een warm gematigd klimaat. Toch zegt ons dat eigenlijk nog maar weinig over de plantensoorten die hier kunnen overleven. Een beter hulpmiddel is de tabel van de US Department of Agriculture waarin de wereld is verdeeld in 13 winterhardheidszones. Het grootste gedeelte van Nederland ligt in zone 8a en zone 8b, dezelfde klimaatzone als Milaan en het noorden van de staat Florida. Stukken van Zeeland liggen zelfs in zone 9a. 

Toch betekent dit niet dat je in Nederland zonder meer dezelfde planten in de grond kunt zetten als in Italië. De USDA heeft namelijk alleen gekeken naar de gemiddelde minimumtemperatuur, terwijl winterhardheid afhankelijk is van veel meer factoren. Denk aan de hoeveelheid vocht, de wind en de duur van de vorstperiode. Doordat wij in Nederland vrij vochtige winters hebben, sneuvelen sommige planten hier die volgens de tabel winterhard zouden moeten zijn.

Ook is er nog een aanzienlijk verschil tussen de kustplaatsen en het binnenland. In het westen van het land zijn de winters milder, maar zijn de zomers minder heet dan in het binnenland. Planten die weinig kou verdragen en niet veel warmte nodig hebben gedijen dus beter in Den Haag, terwijl je met planten die veel hitte nodig hebben maar ook veel kou kunnen verdragen meer kans van slagen hebt in Tilburg.

Tot slot is nog van belang dat de gemiddelde temperatuur in steden enkele graden hoger ligt dan op het platteland. Dit komt door de warmte die door gebouwen wordt afgegeven. In een open weiland, waar de planten bovendien niet beschut staan tegen de wind, is dus minder mogelijk dan in een omsloten stadstuin. 

Planten

Nu zul je denken: "Als we in Nederland een gematigd klimaat hebben, hoe kunnen we dan ooit een tropische tuin aanleggen?"

Het eerlijke antwoord is dat dat niet kan. Op enkele uitzonderingen na overleven echte tropische planten onze winters niet. Die zijn dus ongeschikt om permanent in de tuin aan te planten. Toch is het in Nederland heel makkelijk om een tropisch uitziende tuin te maken. ik zal uitleggen hoe dat kan.

In veel (sub)tropische landen zijn hoge bergketens. Denk aan de Himalaya, de Andes en de Drakensbergen. De temperaturen kunnen daar behoorlijk dalen, en strenge vorst is geen uitzondering. Toch groeien er palmen, bananen en andere tropisch uitziende planten in die gebieden. Deze soorten zijn veel beter bestand tegen de kou dan de echte tropische soorten. Ook valt de denken aan planten die afkomstig zijn uit woestijngebieden. Deze planten hebben vaak in de winter wel wat bescherming tegen vocht nodig.

De indeling van de tuin

Voor de indeling van de tuin raad ik aan te kiezen voor brede borders waarin het mogelijk is om verschillende lagen te creëren. Dat zorgt voor meer diepte en het gevoel van een weelderig groeiende vegetatie. Bij mij groeien tegen de schuttingen bijvoorbeeld niet-woekerende bamboes en klimop. In de laag daarvoor staan de grotere bomen, en in het midden van de tuin staan de echte joekels. Onder de bomen staan bijvoorbeeld lagere struiken, yucca's, aloë's en varens. Door deze indeling voorkom je ook dat de bomen op den duur gaan overhangen.

Tussen de beplanting door lopen grindpaadjes met staptenen. Ik heb gekozen voor een soort achtvorm. Op die manier probeer ik de tuin spannend te maken. Als de bomen straks wat groter zijn ontstaat namelijk vanzelf een jungle-effect, waardoor je achter elke hoek weer nieuwe dingen kunt ontdekken en niet alles in een oogopslag zichtbaar is. Verspreid over de tuin liggen lavastenen om het tropisch effect te versterken.

Zon versus schaduw

Je zult misschien denken dat alle exotische planten de hele dag door behoefte hebben aan zon. Dat is gedeeltelijk waar. De bomen zijn over het algemeen echte zonaanbidders, maar dat geldt niet voor de lagere begroeiing. In het bos filtert het bladerdek van de hoge bomen het zonlicht. Dat is goed nieuws, want hierdoor is ook in de schaduw veel mogelijk.

Tot zover deze inleiding exotisch tuinieren. In mijn volgende post zal ik iets schrijven over de verschillende planten die je in mijn tuin kunt vinden.

Wat? Een palmboom? Maar dat groeit hier toch niet?

Het was het voorjaar van 2014. Mijn moeder wilde van twee grote bomen in haar voortuin af, omdat de wortels de omliggende bestrating omhoogdrukten. De bomen werden uitgegraven, en wat overbleef waren twee grote kale plekken. Wat zouden we daar nou eens inzetten? Het liefst iets wintergroens, en iets zonder al te brede wortels.

We reden samen naar een tuincentrum in de buurt, en terwijl we de voors en tegens van verschillende bomen met elkaar doornamen viel mijn oog opeens op een wel heel bijzonder exemplaar. In een hoekje stond een boompje met een klein harig stammetje en waaierachtige diepgroene bladeren. Op het kaartje prijkte de naam van het palmpje: "Trachycarpus Fortunei". De aanblik van het boompje transporteerde mijn gedachten naar de tropische regenwouden van Zuidoost-Azië, waar ik het jaar ervoor had rondgetrokken. "Wat zou het gaaf zijn om zo'n boom in onze eigen tuin te hebben", mijmerde ik. Enkele tellen later zette mijn verstand me weer met beide benen op de grond: "Dat kan hier toch nooit groeien. Die vriest de eerste winter meteen kapot." Tegen beter weten in liep ik naar de medewerkster van het tuincentrum en vroeg haar of de palmboom winterhard was. Lachend keek ze me aan en zei: "Nee, die kun je in Nederland echt alleen in een pot houden."

Ik wilde de palm terugzetten, toen ik in een hoek van het kaartje zag staan: "-15C". De medewerkster bleef echter volhouden dat de palm de winter niet door zou komen. Toch besloten we het boompje mee te nemen. "Wie weet hebben we geluk", dacht ik. Met een naam als Trachycarpus Fortunei is het op zijn minst het proberen waard.

Niet veel later stond het boompje op zijn plek. 

De eerste winters waren spannend, maar de boom overleefde wekenlange vorstperiodes met uitschieters tot -13 probleemloos en zonder enige vorm van bescherming. Het kleine stammetje werd al gauw een joekel van een boom. Dit is hem in 2019. 

Toen ik me eind 2015 aan het oriënteren was op de aankoop van een huis, ging ik me nog meer verdiepen in exotisch tuinieren. Ik werd lid van Palmvrienden (www.palmvrienden.net) en leerde door het bekijken van YouTubefilmpjes ontzettend veel over de mogelijkheden en onmogelijkheden. Ik was vastbesloten om van mijn tuin een klein stukje regenwoud op de vierkante meter te maken.